علائم پاره شدن تسمه تایم و نکاتی برای جلوگیری از خرابی موتور
تسمه تایم یکی از اجزای کلیدی در عملکرد صحیح موتور خودرو است. این قطعه وظیفه دارد حرکت میل‌لنگ را به میل‌سوپاپ منتقل کند تا باز و بسته شدن سوپاپ‌ها دقیقاً در زمان مناسب انجام شود. در واقع، تسمه تایم هماهنگ‌کننده اصلی عملکرد موتور است. اگر این تسمه پاره شود، ممکن است بسته به نوع موتور، عواقب متفاوتی در انتظار خودرو باشد؛ از خاموش شدن ساده موتور گرفته تا آسیب‌های جدی و پرهزینه. در این مقاله به بررسی علائم پارگی تسمه تایم، عواقب آن و راهکارهای پیشگیرانه خواهیم پرداخت.
تسمه تایم چیست و چه نقشی در خودرو دارد؟
تسمه تایم (Timing Belt) نواری دندانه‌دار از جنس پلاستیک تقویت‌شده است که وظیفه اصلی آن همگام‌سازی بین میل‌لنگ و میل‌سوپاپ است. این هماهنگی باعث می‌شود سوپاپ‌ها در زمان صحیح باز و بسته شوند و احتراق درون موتور به‌درستی صورت گیرد. در صورت از کار افتادن تسمه تایم، چرخه احتراق دچار اختلال شده و در مواردی موتور کاملاً از کار می‌افتد.
دلایل پارگی تسمه تایم
پارگی تسمه تایم ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرسودگی بر اثر کارکرد بالا
- استفاده از تسمه بی‌کیفیت یا غیراصلی
- نصب نادرست توسط تعمیرکار
- نشتی روغن یا مایع خنک‌کننده روی تسمه
- تنش نامناسب یا تنظیم ناصحیح در زمان نصب
- رانندگی با دور موتور بسیار زیاد
- حرکت در حالت دنده مرده (دنده سبک در سرعت پایین)
- تعویض دنده معکوس اشتباه و نابه‌جا
علائم هشدار دهنده پارگی تسمه تایم
پاره شدن تسمه تایم گاهی بدون هشدار قبلی رخ می‌دهد، اما در بسیاری از موارد، خودرو پیش از آن علائمی از خود نشان می‌دهد. توجه به این نشانه‌ها می‌تواند از بروز خرابی‌های جدی‌تر جلوگیری کند:
- صدای غیرعادی از ناحیه موتور (مانند تق‌تق یا خش‌خش)
- کاهش توان و شتاب موتور
- ریپ زدن یا بد کار کردن خودرو
- روشن نشدن موتور پس از استارت
- روشن شدن چراغ هشدار موتور در صفحه آمپر
چه اتفاقی می‌افتد اگر تسمه تایم پاره شود؟
نتایج پارگی تسمه تایم بستگی به نوع طراحی موتور دارد. در بازار ایران، خودروها معمولاً دارای یکی از دو نوع موتور زیر هستند:
۱. موتورهای غیر تداخلی (Non-Interference)
موتور غیر تداخلی نوعی موتور است که در آن مسیر حرکت پیستون‌ها و سوپاپ‌ها به‌طور کامل از یکدیگر جداست؛ به عبارت دیگر، حتی اگر تسمه تایم پاره شود و زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها به‌هم بریزد، پیستون‌ها هیچ‌گاه با سوپاپ‌ها برخورد نمی‌کنند. طراحی غیر تداخلی معمولاً ایمنی بیشتری در برابر خرابی تسمه تایم دارد، اما ممکن است نسبت به موتورهای تداخلی، بازدهی کمتری داشته باشد. در این موتورها، در صورت پارگی تسمه تایم، پیستون‌ها و سوپاپ‌ها با یکدیگر تماس پیدا نمی‌کنند. نتیجه‌ی این اتفاق معمولاً خاموش شدن ساده موتور است، بدون آنکه آسیبی به اجزای داخلی وارد شود.
نمونه‌ها: برخی مدل‌های قدیمی پراید
۲. موتورهای تداخلی (Interference)
موتور تداخلی نوعی موتور احتراقی است که در آن فضای حرکت پیستون‌ها و سوپاپ‌ها با یکدیگر هم‌پوشانی دارند؛ به این معنا که اگر هماهنگی دقیق میان زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌ها با حرکت پیستون‌ها از بین برود (مثلاً در صورت پاره شدن تسمه تایم)، ممکن است پیستون‌ها با سوپاپ‌ها برخورد کرده و باعث آسیب‌های جدی مکانیکی مانند خم شدن سوپاپ‌ها، شکستن پیستون‌ها یا آسیب به سرسیلندر شوند.
علت اصلی استفاده از طراحی تداخلی، افزایش راندمان حجمی و قدرت موتور است، اما این طراحی در برابر خرابی تسمه تایم حساس‌تر است و نیاز به نگهداری دقیق‌تری دارد. همان گونه که اشاره شد، در این نوع موتورها، در صورت به‌هم‌خوردن زمان‌بندی حرکت پیستون و سوپاپ‌ها، احتمال برخورد آن‌ها با یکدیگر وجود دارد. در این حالت، خساراتی نظیر خم شدن سوپاپ، شکستگی پیستون یا حتی آسیب به سرسیلندر ممکن است رخ دهد.
امروزه اکثر خودروهای موجود در کشور از نوع تداخلی هستند. مانند پرایدهای جدیدتر، تیبا، ساینا، کوییک، پژو ۲۰۶ تیپ ۵، سمند EF7، دنا و…
اقدامات لازم پس از پارگی تسمه تایم
در صورت بروز پارگی تسمه تایم، مهم‌ترین اقدام، جلوگیری از تلاش برای روشن کردن مجدد خودرو است. هر بار استارت زدن پس از پارگی، می‌تواند آسیب بیشتری به موتور وارد کند. در این شرایط، بهتر است خودرو را توسط یدک‌کش به تعمیرگاه منتقل کرده و از بررسی تخصصی موتور اطمینان حاصل کنید. برای اینکه متوجه شوید خاموش شدن ناگهانی موتور ناشی از پاره شدن تسمه تایم است یا مشکل دیگری رخ داده، ماشین را در حالت دنده یک قرار دهید و آن را هل دهید. در صورتی که تسمه تایم پاره شده باشد، ماشین همانند حالت دنده خلاص حرکت خواهد کرد.
روش‌های پیشگیری از پارگی تسمه تایم
پیشگیری از پارگی تسمه تایم با رعایت چند نکته ساده اما مهم امکان‌پذیر است:
- تعویض تسمه در بازه زمانی توصیه‌شده توسط سازنده (معمولاً حدود ۶۰ هزار کیلومتر)
- استفاده از تسمه با کیفیت و ترجیحاً اصلی
- بازرسی دوره‌ای تسمه برای شناسایی ترک‌خوردگی یا خوردگی
- بررسی نشتی مایعات روی تسمه
- تعویض همزمان بلبرینگ‌ها و هرزگردها در زمان تعویض تسمه
آشنایی با زنجیر تایم؛ جایگزینی مقاوم‌تر برای تسمه تایم
در برخی خودروها، به‌جای تسمه تایم از زنجیر تایم استفاده شده است. زنجیر تایم برخلاف تسمه، از جنس فلز ساخته شده و دوام بالاتری دارد. از مهم‌ترین مزایای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عمر مفید طولانی‌تر
- کاهش نیاز به تعویض منظم
- مقاومت بالا در برابر گرما، روغن و سایش
با این حال، زنجیر تایم نیز خالی از عیب نیست. صدای بیشتر، هزینه تعمیر بالاتر در صورت خرابی، و نیاز به روانکاری مناسب از جمله معایب آن به شمار می‌رود.
جمع‌بندی
تسمه تایم با وجود ظاهر ساده‌اش، یکی از حیاتی‌ترین اجزای موتور است. بی‌توجهی به وضعیت آن می‌تواند منجر به خسارات جدی و پرهزینه شود. شناخت علائم هشداردهنده، آگاهی از نوع موتور خودرو و رعایت زمان‌بندی تعویض تسمه، اصلی‌ترین راه‌های جلوگیری از وقوع مشکل هستند. نگهداری اصولی از خودرو نه تنها از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است، بلکه ضامن امنیت و آرامش در سفرهای شهری و بین‌شهری خواهد بود.
فروشگاه اینترنتی ریاحی پارت
قطعات خودرو ریاحی | مرجع فروش شمع خودرو
نماد اعتماد
