یاتاقان زدن چیست؟ از کجا بفهمیم ماشین یاتاقان زده؟

صدای موتور خودرو برای هر راننده‌ای یک صدای آشناست. اما گاهی به یک صدای ناهنجار و ترسناک تبدیل می‌شود؛ صدایی شبیه به “تق تق” یا “لق لق” مداوم که با بالا رفتن دور موتور، سریع‌تر و بلندتر می‌شود. اینجاست که یکی از پرهزینه‌ترین و جدی‌ترین مشکلات فنی موتور، یعنی “یاتاقان زدن”، به ذهن خطور می‌کند. اما یاتاقان زدن چیست؟ و چرا این اتفاق کابوس هر راننده‌ای محسوب می‌شود؟

درک این مشکل و شناخت علائم آن می‌تواند شما را از هزینه‌های سنگین تعمیر موتور نجات دهد. این خرابی ارتباط مستقیمی با سلامت و کیفیت روغن موتور شما دارد. پیش از آنکه به عمق این موضوع بپردازیم، به یاد داشته باشید که اولین و مهم‌ترین سد دفاعی در برابر این فاجعه، استفاده از روغن موتور استاندارد و باکیفیت است. شما می‌توانید با خرید روغن موتورهای سازگار با خودروی خود سلامت قلب تپنده خودروی خود را تضمین کنید.

برای شروع، یاتاقان دقیقاً چیست؟

قبل از اینکه به سراغ تعریف “یاتاقان زدن” برویم، بهتر است با خودِ “یاتاقان” آشنا شویم. یاتاقان‌ها (Bearings) پوسته‌های فلزی نازک و هلالی‌شکلی هستند که به عنوان یک لایه محافظ بین قطعات متحرک و ثابت موتور قرار می‌گیرند. مهم‌ترین وظیفه آن‌ها، کاهش اصطکاک بین میل‌لنگ (که با سرعت بسیار بالا می‌چرخد) و بدنه‌ی ثابت سیلندر یا شاتون‌ها است.

یاتاقان‌ها از فلزات نرم‌تری نسبت به میل‌لنگ ساخته شده‌اند و سطحی بسیار صیقلی دارند. اما عامل اصلی کاهنده اصطکاک در این میان، نه خود یاتاقان، بلکه لایه نازک روغنی است که بین یاتاقان و میل‌لنگ قرار می‌گیرد. این لایه روغن است که جلوی تماس فلز با فلز را گرفته و به قطعات اجازه می‌دهد تا به نرمی روی هم بچرخند.

خب، پس یاتاقان زدن چیست؟

“یاتاقان زدن” یک اصطلاح عامیانه برای توصیف یک خرابی فاجعه‌بار در این سیستم است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که عملکرد ضد اصطکاک یاتاقان به هر دلیلی (مانند کمبود روغن، کیفیت پایین آن یا فشار بیش از حد) از بین برود. در این لحظه میل‌لنگ در حال چرخش، مستقیماً با سطح یاتاقان تماس پیدا می‌کند. اصطکاک بسیار زیاد ناشی از این تماس، حرارتی معادل جوشکاری تولید می‌کند. این حرارت باعث می‌شود که پوسته یاتاقان به سطح میل‌لنگ بچسبد. از آنجایی که میل‌لنگ با نیروی عظیمی در حال چرخش است، یاتاقانِ جوش‌خورده را از جای خود در بدنه موتور یا شاتون کنده و همراه با خود می‌چرخاند. این چرخش اجباری، باعث خراشیده شدن شدید میل‌لنگ، آسیب به بلوک سیلندر و شاتون، و ایجاد لقی و فضای اضافه در سیستم می‌شود. به همین دلیل است که صدای “تق تق” معروف از موتور شنیده می‌شود.

پنج نشانه کلیدی که به شما می‌گوید ماشین یاتاقان زده است

شناخت این علائم حیاتی است. اگر با آن‌ها مواجه شدید، فوراً خودرو را متوقف کرده و با یک مکانیک تماس بگیرید. ادامه رانندگی می‌تواند آسیب را از یک تعمیر پرهزینه به تعویض کامل موتور تبدیل کند.

۱. صدای “تق تق” یا ناک (Knocking) از موتور

این مشخص‌ترین علامت است. صدایی شبیه به ساییده شدن فلز روی فلز که با افزایش دور موتور (فشردن پدال گاز)، فرکانس آن سریع‌تر می‌شود. این صدا ناشی از برخورد میل‌لنگ با قطعات دیگر به دلیل فضای خالی ایجاد شده توسط یاتاقان خراب است.

۲. روشن شدن چراغ چک روغن

وقتی یاتاقان‌ها آسیب می‌بینند، فضای بین قطعات زیاد شده و سیستم روغن‌کاری دیگر نمی‌تواند فشار لازم را ایجاد کند. این افت فشار باعث می‌شود چراغ هشدار روغن روی داشبورد شما روشن شود و خاموش نشود. این یک زنگ خطر بسیار جدی است.

۳. افت محسوس قدرت و توان موتور

موتوری که یاتاقان زده، دیگر نرم کار نمی‌کند. اصطکاک داخلی به شدت بالا رفته و بخش زیادی از انرژی موتور صرف غلبه بر این اصطکاک می‌شود. در نتیجه، خودرو شتاب و قدرت همیشگی را نخواهد داشت و ممکن است دچار لرزش شود.

۴. وجود براده‌های فلزی در روغن موتور

در هنگام تعویض روغن، اگر مکانیک به شما بگوید که در روغن تخلیه شده یا روی فیلتر روغن، براده‌های ریز و براق فلزی (معمولاً به رنگ مس یا نقره) دیده، این یک نشانه قطعی از ساییدگی و تخریب یاتاقان‌هاست.

۵. قفل شدن کامل موتور:

در بدترین حالت، اگر آسیب بسیار شدید باشد و به رانندگی ادامه دهید، اصطکاک و حرارت به قدری زیاد می‌شود که قطعات متحرک کاملاً به هم جوش خورده و موتور به طور کامل قفل می‌کند و دیگر به هیچ وجه استارت نمی‌خورد.

دلایل اصلی یاتاقان زدن و راه‌های پیشگیری

خبر خوب این است که یاتاقان زدن تقریباً همیشه قابل پیشگیری است، مگر آنکه یاتاقان زدن به دلیل اتمام عمر مفید خود یاتاقان اتفاق افتاده باشد. دلایل اصلی آن عبارتند از:

مشکلات سیستم روغن‌کاری

این عامل، مقصر اصلی بیش از ۹۰٪ موارد است. کم بودن سطح روغن، خرابی پمپ روغن (اویل پمپ)، کثیفی و گرفتگی فیلتر روغن و از همه مهم‌تر، استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت یا با ویسکوزیته (گرانروی) نامناسب، همگی باعث از بین رفتن فیلم محافظ روغن می‌شوند.

فشار بیش از حد به موتور

رانندگی با دور موتور بسیار بالا برای مدت طولانی (تیکاف، درگ، یا معکوس‌های سنگین و ناگهانی) فشار زیادی به یاتاقان‌ها وارد می‌کند

گرمای بیش از حد موتور

اگر سیستم خنک‌کننده خودروی شما (رادیاتور، فن، واتر پمپ) به درستی کار نکند، دمای بالای موتور باعث رقیق شدن بیش از حد روغن و کاهش خاصیت روان‌کاری آن می‌شود.

نتیجه‌گیری

با یک انتخاب هوشمندانه، از کابوس یاتاقان زدن جلوگیری کنید. حالا که به طور کامل می‌دانید یاتاقان زدن چیست و چه عواقب ویرانگری برای موتور خودروی شما دارد، اهمیت پیشگیری از آن روشن‌تر می‌شود. هزینه تعمیر یک موتور یاتاقان زده می‌تواند میلیون‌ها تومان باشد، در حالی که هزینه استفاده از یک روغن موتور باکیفیت و تعویض به موقع آن، مبلغی ناچیز است.

این یک سرمایه‌گذاری مستقیم روی سلامت و طول عمر خودروی شماست. با انتخاب یک روغن موتور استاندارد و معتبر که دقیقاً برای شرایط آب و هوایی ایران و مدل خودروی شما فرموله شده، می‌توانید با خیال راحت رانندگی کنید.

برای محافظت از سرمایه خود و جلوگیری از هزینه‌های گزاف تعمیرات، همین امروز از مجموعه کامل روغن موتورهای اورجینال در فروشگاه ما دیدن کنید و بهترین گزینه را برای خودروی خود انتخاب نمایید.