از کجا بفهمیم ترموستات خودرو خراب است؟ علائم و روش‌های تشخیص
ترموستات یکی از قطعات کوچک اما بسیار مهم در سیستم خنک‌کاری خودرو است. وظیفه‌ی اصلی آن کنترل جریان مایع خنک‌کننده بین موتور و رادیاتور است تا دمای موتور در محدوده‌ی مناسب باقی بماند. اگر ترموستات درست عمل نکند، موتور یا بیش از حد سرد می‌ماند یا بیش از حد گرم می‌شود و این موضوع می‌تواند به آسیب‌های جدی مثل تاب برداشتن سرسیلندر یا کاهش راندمان سوخت منجر شود.
سؤال اصلی بسیاری از رانندگان این است: از کجا بفهمیم ترموستات خراب است؟ در ادامه علائم رایج، روش‌های بررسی و توصیه‌هایی برای نگهداری بهتر این قطعه را بررسی می‌کنیم.
وظیفه‌ی ترموستات در خودرو
ترموستات یک شیر مکانیکی-حرارتی است که با افزایش و کاهش دمای مایع خنک‌کننده (که معمولا شامل ضدیخ و آب می‌یاشد) باز و بسته می‌شود.اجازه دهید در همین آغاز، به این نکته مهم بپردازیم که ضدیخ، برخلاف نامش، تنها برای جلوگیری از یخ‌زدن مایع داخل رادیاتور استفاده نمی‌شود. خرید ضدیخ مناسب و باکیفیت، برای پیشگیری از بروز مشکلات جدی در سیستم خنک‌کننده خودرو مانند زنگ‌زدگی و خوردگی امری ضروری محسوب می‌شود.
نکته حائز اهمیت دیگر این است که ضدیخ، همانند بسیاری از قطعات و سیالات خودرو از جمله روغن موتور یا شمع و وایر در سامانه احتراق یک جزء مصرفی به شمار می‌آید. بنابراین، به همان اندازه که خرید شمع خودرو و تعویض به‌موقع آن ضروری است، مایع خنک‌کننده حاوی ضدیخ نیز باید مطابق با دستورالعلی‌های تعیین‌شده، در زمان مناسب تعویض گردد.
- وقتی موتور سرد است، ترموستات بسته می‌ماند تا مایع خنک‌کننده در رادیاتور و شلنگ‌ها گردش نکند و موتور سریع‌تر گرم شود.
- وقتی موتور به دمای کاری مناسب (معمولاً بین ۸۵ تا ۹۵ درجه سانتی‌گراد) می‌رسد، ترموستات باز می‌شود و مایع خنک‌کننده به رادیاتور هدایت می‌شود تا رادیاتور مانع از گرم شدن بیش از حد مایع خنک‌کننده شود.
- بنابراین خرابی ترموستات می‌تواند به دو شکل رخ دهد:
گیر کردن در حالت بسته: که در این حالت، موتور بیش از حد داغ می‌شود.
گیر کردن در حالت باز: که در این حالت، موتور بیش از حد سرد می‌ماند و به دمای کاری نرمال (که بیشترین بازده موتور هم در همین دما قابل دستیابی خواهد بود) نمی‌رسد.
علائم خرابی ترموستات خودرو
۱. بالا رفتن بیش از حد دمای موتور
اگر آمپر آب خودرو شما ناگهان به سمت بالا حرکت کند و موتور در مدت کوتاهی داغ شود، احتمال خرابی ترموستات بالاست. گیر کردن ترموستات در حالت بسته مانع از حرکت آب به سمت رادیاتور می‌شود و موتور سریعاً داغ خواهد کرد.
۲. پایین ماندن غیرعادی دمای موتور
برعکس حالت قبل، اگر بعد از چند دقیقه رانندگی همچنان دمای موتور پایین باشد یا بخاری خودرو گرمای کافی نداشته باشد، احتمال دارد ترموستات در حالت باز گیر کرده باشد. در این حالت موتور به دمای بهینه‌ی عملکردی نمی‌رسد و مصرف سوخت افزایش می‌یابد.
۳. تغییرات ناگهانی در آمپر آب
یکی از نشانه‌های واضح خرابی ترموستات، نوسانات غیرعادی دمای موتور است. اگر عقربه‌ی آمپر آب مدام بالا و پایین برود یا بی‌ثبات باشد، نشان می‌دهد جریان خنک‌کننده در موتور به‌طور نادرست کنترل می‌شود.
۴. عملکرد ضعیف بخاری خودرو
ترموستات خراب می‌تواند باعث سرد ماندن آب رادیاتور و در نتیجه بخاری خودرو شود. اگر در فصل سرد متوجه شدید بخاری به خوبی گرم نمی‌کند، یکی از مظنون‌ها ترموستات است.
۵. نشتی یا تغییر رنگ مایع خنک‌کننده
خرابی ترموستات ممکن است باعث فشار بیش از حد در سیستم شود. این فشار می‌تواند به شیلنگ‌ها آسیب بزند یا منجر به نشت مایع خنک‌کننده شود. همچنین ممکن است مایع داخل منبع انبساط تغییر رنگ بدهد یا حباب‌دار شود.
۶. افزایش مصرف سوخت
وقتی موتور نتواند به دمای مناسب برسد (به علت عملکرد ناصحیح ترموستات)، موتور با راندمان حداکثری خود کار نخواهد کرد و در نتیجه مصرف سوخت افزایش پیدا می‌کند.
چگونه ترموستات را تست کنیم؟
1. چک کردن آمپر آب در رانندگی
در یک مسیر کوتاه، آمپر آب را بررسی کنید:
- دمای ثابت در محدوده‌ی نرمال، نشان دهنده این است که ترموستات خودرو شما سالم است.
- در صورت تغییرات ناگهانی یا بالا رفتن بیش از حد، احتمال خرابی ترموستات زیاد است.
2. روش تست علمی با آب جوش
ترموستات را باز کنید و در ظرف آب جوش قرار دهید. در دمای مشخص (روی بدنه ترموستات درج شده)، باید به‌تدریج باز شود. اگر این اتفاق نیفتاد یا نیمه‌باز ماند، خراب است.
چه زمانی باید ترموستات را تعویض کنیم؟
ترموستات قطعه‌ای مصرفی است و اصولا قابل تعمیر نیست. به همین دلیل توصیه می‌شود در صورت بروز اختلال در عملکرد ترموستات، آن را تعویض کنید. عمر این قطعه به کیفیت قطعه و شرایط استفاده بستگی دارد. لذا در نظر داشته باشید که:
- در هر سرویس دوره‌ای سیستم خنک‌کننده عملکرد ترموستات بررسی شود.
- در صورت مشاهده علائم بالا، تعویض آن در اولویت قرار گیرد.
- هنگام تعویض مایع خنک‌کننده، سلامت ترموستات نیز کنترل شود.
البته برخی کارشناسان معتقدند بهتر است ترموستات را پس از طی مسافت خاصی (بین ۵۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ کیلومتر) تعویض کنید تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.
پیامدهای نادیده گرفتن ترموستات خراب
بی‌توجهی به علائم خرابی ترموستات می‌تواند هزینه‌های سنگینی به‌همراه داشته باشد:
- تاب برداشتن یا ترک خوردن سرسیلندر بر اثر داغی موتور.
- کاهش عمر واشر سرسیلندر.
- آسیب به پمپ آب و رادیاتور.
- افزایش مصرف سوخت و آلایندگی.
بنابراین تعویض به‌موقع این قطعه کوچک می‌تواند از هزینه‌های چند میلیونی تعمیرات موتور جلوگیری کند.
جمع‌بندی
ترموستات نقش حیاتی در کنترل دمای موتور دارد و خرابی آن نشانه‌های مشخصی دارد؛ از جمله داغ شدن بیش از حد موتور، پایین ماندن دما، نوسانات آمپر آب، عملکرد ضعیف بخاری و افزایش مصرف سوخت. با انجام تست‌های ساده می‌توان خرابی ترموستات را تشخیص داد و در صورت نیاز آن را تعویض کرد.
پس اگر پرسش شما این است که «از کجا بفهمیم ترموستات خراب است؟»، کافی است به علائم بالا توجه کنید و در صورت مشاهده، برای تعویض این قطعه اقدام نمایید.
سوالات متداول درباره خرابی ترموستات خودرو
خیر. برخی رانندگان برای رفع موقت مشکل، ترموستات را برمی‌دارند. اما این کار اشتباه است؛ چون موتور در بسیاری از مواقع بیش از حد سرد یا بیش از حد گرم می‌شود و این موضوع به مصرف سوخت، آلایندگی و عمر موتور آسیب می‌زند.
توصیه کارشناسان این است که به طور متوسط ترموستات هر ۵۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر باید بررسی شود. البته کیفیت قطعه و شرایط رانندگی (مانند ترافیک شهری یا رانندگی در آب‌وهوای گرم) روی عمر آن تأثیر می‌گذارد.
بله. ترموستات گیر کرده در حالت بسته می‌تواند منجر به داغ کردن شدید موتور و حتی سوختن واشر سرسیلندر شود. ترموستات باز مانده هم باعث سرد ماندن موتور، کاهش راندمان و استهلاک بیشتر قطعات می‌شود.
می‌توان آن را باز کرده و داخل ظرف آب جوش قرار داد. ترموستات سالم باید در دمای مشخص (روی بدنه حک شده) به آرامی باز شود. اگر تغییری نکرد یا نیمه‌باز ماند، خراب است.
در این خودروها معمولاً نشانه‌ها شامل بالا رفتن سریع دما در ترافیک، نوسان زیاد آمپر آب، عملکرد ضعیف بخاری و افزایش مصرف سوخت است.
هزینه به مدل خودرو و کیفیت قطعه بستگی دارد. اما در مقایسه با خسارت ناشی از داغ کردن موتور، مبلغ آن بسیار ناچیز است و بهتر است از قطعات با کیفیت و اصل استفاده شود.
بله. استفاده از ضدیخ/ضدجوش استاندارد باعث می‌شود ترموستات دیرتر دچار رسوب یا گرفتگی شود و عمر مفید بیشتری داشته باشد.
آخرین مقالات
فروشگاه اینترنتی ریاحی پارت
قطعات خودرو ریاحی | مرجع فروش شمع خودرو